Ein Lektorat für ‘Rechenschaft vor El Greco’. Der Verleger Walter Kahnert als re(di)gierender Leser von Nikos Kazantzakis / Μια επιμέλεια για το Αναφορά στον Γκρέκο. Ο εκδότης Βάλτερ Κάνερτ ως α(υτα)ρχικός αναγνώστης του Νίκου Καζαντζάκη
Logo © ComDeG
Bart Soethaert – 2023
In der kritischen Betrachtung aller Übersetzungen der Romane von Nikos Kazantzakis in deutscher Sprache wird häufig auf deren signifikante Inäquivalenz-Beziehung zu den griechischen Ausgangstexten hingewiesen. Dass in dieser Sache allerdings den Übersetzer*innen aus dem Neugriechischen (insb. Alexander Steinmetz, Helmut von den Steinen und Isidora Rosenthal-Kamarinea) am wenigsten etwas vorzuwerfen ist, daran bestand für Nikos und Eleni Kazantzakis kein Zweifel. Welche weiteren Akteursprofile nahmen demnach Einfluss auf die Vermittlung, die Übersetzung und das Textbild der Romane von Kazantzakis? Welche Schlüsselfunktion kommt den deutschen Übersetzungen als vermittelnden Texten für weitere Relais-Übersetzungen in anderen Sprachen zu? Welche unterschiedlichen Rollen nahmen die involvierten Akteur*innen während der Produktion der Übersetzungen aktiv wahr bzw. welche wurden an sie herangetragen? Welchen zeithistorisch und kulturell bedingten Interessen und Überlegungen waren ihre Handlungen und Interaktionen ausgesetzt und wurden schließlich auf den übersetzten Roman bzw. Rechenschaft vor El Greco (Bd. 1: 1964, Bd. 2: 1967, in einem Band: 1978) übertragen?
Στην κριτική επισκόπηση των μεταφράσεων των μυθιστορημάτων του Νίκου Καζαντζάκη στη γερμανική γλώσσα γίνεται συχνά αναφορά στην αξιοπρόσεκτη ασυμφωνία σε σχέση με το πρωτότυπο κείμενο στα ελληνικά. Ωστόσο, για τον Νίκο και την Ελένη Καζαντζάκη δεν υπήρχε η παραμικρή αμφιβολία ότι τη μικρότερη ευθύνη έφεραν οι μεταφράστριες/μεταφραστές από τα ελληνικά (κυρίως ο Αλεξάντερ Στάινμετς, ο Χέλμουτ φον ντεν Στάινεν και η Ισιδώρα Ρόζενταλ-Καμαρινέα). Ποιοι πρωταγωνίστησαν και επηρέασαν τη διαμεσολάβηση, τη μετάφραση και την επιμέλεια των μυθιστορημάτων του Καζαντάκη στον γερμανόφωνο χώρο; Ποια είναι η κομβική θέση των γερμανικών μεταφράσεων του Νίκου Καζαντζάκη ως διαμεσολαβητών και ενδιάμεσων κειμένων για άλλες μεταφράσεις; Τι είδους ρόλους ανέλαβαν τα πρόσωπα που είχαν εμπλακεί στη μεταφραστική διαδικασία και σύμφωνα με ποια κίνητρα έδρασαν; Ποια ιστορικά και πολιτισμικά δεδομένα επηρέασαν τη δράση τους, και ποια κριτήρια καθόρισαν τελικά τη γερμανική έκδοση της Αναφοράς στον Γκρέκο (τ. 1: 1964, τ. 2: 1967, σε έναν τόμο: 1978);
How to cite (German version):
Bart Soethaert. "Ein Lektorat für Rechenschaft vor El Greco. Der Verleger Walter Kahnert als re(di)gierender Leser von Nikos Kazantzakis". In Online-Compendium der deutsch-griechischen Verflechtungen (ComDeG), edited by Alexandros-Andreas Kyrtsis and Miltos Pechlivanos. Berlin/Athen, May 15, 2023. https://comdeg.eu/essay/113630/.